De Prinsjesprijs? Om eerlijk te zijn; ik had er nog nooit van gehoord. De prijs, zo las ik, wordt elk jaar uitgereikt aan een politicus die een bijzondere bijdrage leverde aan de Nederlandse parlementaire democratie.

Toegegeven. Als geboren en getogen Groninger ben ik vooringenomen. Ik vond het dan ook niet meer dan terecht dat D66 kamerlid Hans Vijlbrief deze prijs in ontvangst mocht nemen. Niet alleen omdat hij auteur is van de politieke klassieker-to-be ‘De Groningers hadden altijd gelijk’, maar vooral omdat ik, net als vele anderen, met bewondering en waardering zijn inspanningen als staatssecretaris Mijnbouw heb gevolgd, waarin hij zich tot het allerlaatst moest weren tegen ‘Haagse krachten’ die toch weer dreigden financieel gewin boven het belang van mensen te stellen.

Hans Vijlbrief, in zijn werkzame leven als ambtenaar in verschillende rollen betrokken bij het Groninger gasdossier vertelde in een interview in het programma Buitenhof, dat zijn werk als staatssecretaris Mijnbouw hem tot nieuwe inzichten had gebracht. In het kort: hij was bij zijn aantreden in die functie toch nog overvallen door de woede van de Groningers en besloot daarop vaker naar Groningen te gaan en – tegen het uitdrukkelijke advies van betrokken ambtenaren in, ‘dat is onveilig’ – met de gedupeerden in gesprek te gaan.

Die stap, om het bureau te verruilen voor de belevingswerkelijkheid van de mensen in kwestie, was een eye opener. In de gesprekken ontdekte hij het belang van luisteren. Van écht luisteren. Niet het semi-luisteren waarin je als gesprekspartner in je hoofd al bezig bent met de conclusie, maar goed luisteren en willen horen en je afvragen; ‘Wat zegt iemand nu eigenlijk?’ Hij noemt het ‘luisteren naar de zachte stem’ en propageert deze werkwijze als middel om te begrijpen waarop het – naar hij opmerkt, terechte – wantrouwen in de overheid gebaseerd is én om wegen te vinden om het vertrouwen te herstellen.

Nu was ik als onderzoeker van de menselijke factor in organisaties al lichtelijk verwonderd over het feit dat dit een ontdekking was. Goed luisteren naar wat mensen zeggen is essentieel in onderzoek. Zonder dat, geen goed onderzoek, laat staan onderbouwde conclusies. Maar waarom dit een ontdekking was werd duidelijk toen Hans Vijlbrief memoreerde hoe er in zijn jaren als ambtenaar in Den Haag naar ‘het Gasgebouw’ werd gekeken. Naar geluiden van bezorgde burgers werd niet geluisterd. Vijlbrief hierover: “…er waren Groningers die al heel lang streden om duidelijk te maken dat er wel degelijk een verband was tussen die gaswinning en bevingen. Maar dat werd gewoon ontkend. En wij leefden in een soort wereld waarin dat niet bestond.”

Heel lang heeft ‘Den Haag’ of ‘De overheid’ in die parallelle wereld van ontkenning geleefd, zoals ook bleek uit de vernietigende rapporten die werden uitgebracht over de Toeslagenaffaire (met de veelzeggende titel Blind voor mens en recht) en het enquête rapport over de Groningse gaswinning. Het is daarom verheugend en bemoedigend dat er uit de rangen van politici en bestuurders iemand is opgestaan die met zijn pleidooi voor het ‘luisteren naar de zachte stem’ hoopt bij te dragen aan het herstel van vertrouwen tussen burger en overheid.

De Groningers hadden altijd al gelijk. Ik hoop dat in de toekomst zal blijken dat ook Hans Vijlbrief gelijk had. .